In het coalitieakkoord van het kabinet Rutte IV uit december 2021 zijn politieke keuzes gemaakt die de bestedingsruimte van gemeenten inperken. Opvallend is vooral dat de zogeheten opschalingskorting vanaf 2026 weer zal oplopen en dat de sinds 1994 bestaande praktijk om de groei van het gemeentefondsGemeentefonds Set van rijksuitkeringen aan gemeenten. Gemeenten bepalen zelf waarvoor zij het geld gebruiken. (āaccresā) te koppelen aan de ontwikkeling van de rijksuitgaven slechts wordt voortgezet tot en met 2025. Voor latere jaren wordt het accres bevroren.
Wat dit voor gemeenten precies gaat betekenen is onduidelijk. In opdracht van de VNG heeft COELO prognoses gemaakt voor de bestedingsruimte van gemeenten voor de jaren 2022-2028. Hiervoor worden de verwachte inkomsten vergeleken met de verwachte uitgaven bij ongewijzigd gemeentelijk beleid. De prognoses zijn gemaakt voor twee scenarioās: met vastgezet accres na 2025 (coalitieakkoord) en met een groeiend accres (bestaande systematiek). Het saldo van netto uitgaven en algemene middelen geeft aan in hoeverre gemeenten bij ongewijzigd beleid kunnen rondkomen.
In het scenario met vastgezet accres is het saldo van netto uitgaven en algemene middelen vanaf 2026 negatief, oplopend tot -6,2 miljard in 2028 (zie figuur). In het scenario waarin de bestaande accressystematiek ook na 2025 wordt voortgezet (en waarin de rijksuitgaven lineair doorgroeien) blijft dit saldo positief (1 miljard in 2028). Verschillende factoren en ontwikkelingen die relevant zijn voor de financiƫle ruimte van gemeenten konden in dit onderzoek niet worden meegenomen. Gegeven die beperkingen zou het saldo van algemene middelen en netto uitgaven bij bestaand gemeentelijk beleid structureel een aanzienlijk overschot moeten kennen om gemeenten in staat te stellen te doen wat er van ze wordt verwacht. Daarvan is geen
sprake.
Download hier het rapport Financiƫle ruimte gemeenten 2022-2028.