Vorig jaar verscheen een onderzoek van Tom de Greef en Maarten Allers waaruit bleek dat samenwerking tussen gemeenten gemiddeld geen besparing oplevert. Om na te gaan waarom dat zo is heeft Tom recent twee casestudies uitgevoerd: één bij een regionale belastingsamenwerking en één bij een regionale sociale dienst.
De overstap op een samenwerkingsverband betekent nogal wat voor de medewerkers. Vóór de samenwerking is sprake van een klein team, hebben medewerkers een divers takenpakket. Lijnen zijn kort en lastige taken worden uitbesteed. In een samenwerkingsband bestaan gespecialiseerde afdelingen en hebben medewerkers een eenzijdiger, gespecialiseerdere taak. Communicatie met andere afdelingen verloopt niet meer face-to-face maar veelal via een ICT-interface. En lastige taken worden intern uitgevoerd (door een daarin gespecialiseerde afdeling).
Door samenwerking zou de doelmatigheid van het uitvoeren van taken kunnen verbeteren. Dat zou kunnen doordat
1.er schaalvoordelen ontstaan en
2. processen en bedrijfsvoering beter worden ingericht.
Schaalvoordelen Uit het onderzoek van Tom blijkt dat er bij belastingsamenwerking inderdaad schaalvoordelen ontstaan. Kosten worden lager, er is over het algemeen minder personeel nodig. Processen kunnen worden geautomatiseerd. Tegelijk is het zo dat de schaalvoordelen voor wat betreft bijvoorbeeld de inkoop van ICT tegenvallen omdat het samenwerkingsverband net als gemeenten te maken hebben met een gemonopoliseerde markt. Bij de onderzochte regionale sociale dienst is in veel mindere mate sprake van schaalvoordelen. Het voordeel van samenwerking op het gebied van de sociale dienst ligt veel meer op het gebied van de kwaliteit van geleverde diensten.
Schaalvoordelen kunnen verder tegenvallen doordat er enkele valkuilen blijken te bestaan. Zo kan de vaak hogere en meer eentonige werkdruk in een samenwerkingsverband de motivatie van medewerkers sterk verlagen, waardoor het ziekteverzuim ook vaak stijgt. Daarnaast is het moeilijk voor kleine gemeenten om de overheadskosten voor deze uitgeplaatste taken te reduceren. Door samenwerkingsverbanden zijn er minder werkplekken nodig in de gemeentehuizen, en staan deze daardoor gedeeltelijk leeg.
