2024
- Maximering kan leiden tot stijging tarieven 13-11-2024
Gemeenten stellen zelf hun tarieven vast. Deze verschillen dan ook tussen gemeenten. Dit leidt nogal eens tot discussies in de media. Een reactie vanuit het Rijk is dan om de tarieven of de stijging hiervan te maximeren. Zo is de huidige regering voornemens de stijging van de onroerendezaakbelastingozb De ozb staat voor onroerendezaakbelastingen. Er zijn drie tarieven: één op het bezit van een woning, één op het bezit van een ander soort pand (niet-woningen) en één op het gebruik van een niet-woning. De belasting bedraagt een percentage van de waarde van de woning of niet-woning (de woz-waarde). te maximeren.
Maximering leidt ertoe dat tariefverschillen tussen gemeenten kleiner worden omdat gemeenten met hoge tarieven hun tarief moeten verlagen. Minder bekend is echter dat een maximumtarief ook leidt tot een stijging van lage tarieven. Dit blijkt in een kort artikel dat vandaag verschijnt in ESB.
- Financiële consequenties regeerprogramma en begroting 07-10-2024
Wat zijn de financiële consequenties van het regeerprogramma en de eerste begroting van het kabinet-Schoof voor gemeenten en provincies? COELO-directeur Maarten Allers schreef hierover een hoofdstuk in de Platform31-publicatie Reflectie op regeerprogramma en rijksbegroting: impact op steden en regio’s.
- Rondetafelgesprek van de Commissie Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer over de financiële positie van gemeenten 23-09-2024
COELO-directeur Maarten Allers neemt aanstaande donderdag 26 september 2024 deel aan het rondetafelgesprek van de Commissie Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer. Het onderwerp van dit rondetafelgesprek is de financiële positie van gemeenten.
Het programma van de vergadering en de te bespreken position papers zijn te vinden op de website van de Tweede Kamer, hier: Rondetafelgesprek Financiële positie van gemeenten. De position paper van Allers is ook hier te downloaden.
- Kostenontwikkeling waterverbruik huishoudens 16-08-2024
We gebruiken dagelijks water. De betrokken partijen (drinkwaterbedrijven, gemeenten en waterschappenWaterschap Waterschappen vormen een aparte overheidslaag en zijn verantwoordelijk voor het watersysteem, de waterzuivering en in enkele gevallen voor het onderhoud van wegen.) sturen ieder een eigen rekening of aanslag om de kosten die zij maken te dekken. Door al deze aparte rekeningen hebben huishoudens vaak geen goed beeld van de totaalbedragen die zij betalen voor watergebruik of van de ontwikkeling daarvan. COELO heeft daarom een figuur gemaakt waarin zichtbaar is wat huishoudens jaarlijks gemiddeld betalen. Vandaag verschijnt hier een artikel over in ESB.
- Kiezers straffen gemeentebestuurders ook als die doen wat kiezers zeggen te willen 04-07-2024
Als kiezers wordt gevraagd of ze het eens zijn met hogere gemeentelijke belastingen in ruil voor hogere sociale uitgaven, dan is een duidelijk verschil te zien: mensen die linkser stemmen zijn het hier vaker mee eens. Toch leiden politieke verschuivingen na verkiezingen niet tot veranderingen in het belastingbeleid.
Wij bestudeerden de periode 1998 – 2021, waarin 6 keer gemeenteraadsverkiezingen zijn gehouden die de samenstelling van de raden regelmatig veranderden. Hiervan is echter geen enkel effect te zien op de hoogte van de gemeentelijke belastingen, en ook niet op de verdeling van deze belastingen over huurders en woningeigenaars, of tussen gezinnen en bedrijven. Welke veranderingen er ook plaatsvinden – groei voor de VVD, groei voor de SP, groei voor de rechtse partijen als geheel of groei voor de linkse partijen als geheel – het belastingbeleid wordt gemiddeld genomen niet bijgestuurd.
Dit wil echter niet zeggen dat kiezers geen invloed hebben op de gemeentelijke lasten. Andersom is er namelijk wel een duidelijk effect. Collegepartijen die belastingen verhogen worden door kiezers afgestraft: ze verliezen meer zetels dan partijen die de belastingen verlagen. Opvallend is dat het hierbij niet uitmaakt of een partij links of rechts is. Ook linkse kiezers, die hogere belastingen zeggen te willen, straffen bestuurders die daarvoor zorgen.
Interessant genoeg worden sterke belastingverhogingen doorgaans dan weer niet bestraft. Misschien komt dit doordat deze vaak het gevolg zijn van ernstige financiële problemen, en doordat kiezers in die gevallen begrijpen dat er niets anders op zit.
Dit politieke mechanisme zou wel eens de verklaring kunnen zijn voor de zeer gematigde ontwikkeling van de gemeentelijke lasten in Nederland (zie hier en hier).
Het onderzoek is gepubliceerd in het European Journal of Political Economy en gratis te downloaden.
- Ontwikkeling leges omgevingsvergunning om te bouwen 2021-2023 26-06-2024
Vanaf 2024 is de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) deels van kracht geworden. Daarmee komt de kwaliteitscontrole voor een deel van de bouwprojecten te liggen bij particuliere bedrijven. Gemeenten hebben daardoor minder werkzaamheden bij het verstrekken van een omgevingsvergunningOmgevingsvergunning Wie wil (ver)bouwen moet vaak een omgevingsvergunning aanvragen bij de gemeente. Vroeger waren meerdere vergunningen nodig, zoals een milieuvergunning, een sloopvergunning of een monumentenvergunning, maar met ingang van 1 oktober 2010 zijn deze allemaal gebundeld in de omgevingsvergunning. om te bouwen. Dit betekent dat zij minder kosten maken die verband houden met bouwvergunningen. Omdat de opbrengst uit de legesverordening maximaal kostendekkend mag zijn, zou dat zich kunnen vertalen in lagere tarieven voor bouwvergunningen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wil daarom monitoren hoe de tarieven van een omgevingsvergunning om te (ver)bouwen zich ontwikkelen na het van kracht worden van de Wkb. Om de ontwikkeling te monitoren is allereerst een nulmeting nodig. COELO heeft deze nulmeting uitgevoerd.
In dit rapport presenteren wij de resultaten van het onderzoek.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft het rapport hier openbaar gemaakt.
- Onderzoekers: invoering planbatenheffing is haalbaar en stimuleert woningbouw 22-06-2024
Een van de redenen waarom de bouw van woningen achterblijft bij de behoefte is de schaarste aan betaalbare bouwgrond. Een Kamermeerderheid en het recente coalitieakkoord spreken zich uit voor invoering van een planbatenheffing en een grondbelasting om dit probleem aan te pakken. COELO en ESBL onderzochten hoe deze heffingenHeffing Belasting of bestemmingsheffing. in Nederland kunnen worden ingevoerd, en of dit de bouw van woningen zal bevorderen.
De onderzoekers komen tot de conclusie dat een planbatenheffing (op termijn) erg zou kunnen helpen om woningbouwprojecten betaalbaar te maken. Voordat kan worden begonnen met bouwen moet de grondeigenaar over de grondwaardestijging planbatenheffing afrekenen. Doordat een grondeigenaar rekening gaat houden met de planbatenheffing, daalt de grondprijs. Daardoor zijn woningbouwprojecten beter rendabel te maken. Ook kunnen gemeenten de opbrengst inzetten bij woningbouwprojecten waarin de exploitatie dan nog steeds niet sluit, of desgewenst projecten met meer betaalbare woningen of met een betere kwaliteit subsidiëren.
Met een grondbelasting kunnen grondeigenaren financieel worden geprikkeld om bebouwbare grond te bebouwen. Twee varianten van grondbelasting zijn onderzocht: een algemene grondbelasting en een grondbelasting specifiek op bebouwbare onbebouwde grond. Een algemene grondbelasting treft ook grond waarop al is gebouwd. Daardoor is deze minder geschikt om niet op gang komende bouwprojecten vlot te trekken. Een specifieke grondbelasting van bouwgrond met woonbestemming kan wel werken. Omdat het echter niet vaak voorkomt dat woningbouw vastloopt om speculatieve redenen, zal ook deze variant niet op veel plaatsen tot versnelling van woningbouw leiden.
Zowel de planbatenheffing als beide uitgewerkte varianten van een grondbelasting zijn uitvoerbaar maar vereisen een zorgvuldige vormgeving. Invoering van een planbatenheffing vereist bovendien een overgangsregeling. Dit rapport gaat daar gedetailleerd op in. Het nieuwe kabinet kan hier dus direct mee aan de slag.
Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Financiën.  Het rapport is op 22 juni 2024 aangeboden aan de Tweede Kamer, tegelijk met het rapport van het Interdepartementale Beleidsonderzoek Woningbouw & Grond dat erop voortbouwt.
- Beleidsdoorlichting openbaar bestuur en democratie 13-06-2024
COELO werkte mee aan de beleidsdoorlichting van de onderdelen Openbaar bestuur en Democratie van het ministerie van BZK. Een beleidsdoorlichting geeft, gebaseerd op bestaande evaluatieonderzoeken, een beeld van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het gevoerde beleid. Doordat op basis van de beschikbare onderzoeken slechts op enkele dossiers conclusies kunnen worden getrokken over doeltreffendheid en doelmatigheid, bevat deze doorlichting vooral conclusies en aanbevelingen gericht op het vergroten van de doorlichtbaarheid van het beleid in de toekomst, in plaats van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het beleid in het recente verleden, zoals de bedoeling was.
De beleidsdoorlichting is aangeboden aan de Tweede Kamer, zie hier.
- Ozb bedrijven niet harder gestegen dan die voor huishoudens 27-05-2024
Een gemeente kan bij de ozbozb De ozb staat voor onroerendezaakbelastingen. Er zijn drie tarieven: één op het bezit van een woning, één op het bezit van een ander soort pand (niet-woningen) en één op het gebruik van een niet-woning. De belasting bedraagt een percentage van de waarde van de woning of niet-woning (de woz-waarde). afzonderlijke tarieven hanteren voor eigenaren van woningen en eigenaren van bedrijven. Dat is niet altijd zo geweest. Aanvankelijk waren de tarieven voor woningen en niet-woningen gelijk. Omdat woningen sterker in waarde bleken te stijgen dan niet-woningen mogen gemeenten verschillende tarieven hanteren. Bij bedrijven bestaat de indruk dat de ozb voor bedrijven hierdoor veel sterker stijgt dan die voor woningen. In ESB is een stukje verschenen waarin we laten zien dat gemiddeld gesproken niet het geval is.
- Essay Bestaanszekerheid en kwijtschelding decentrale belastingen 16-05-2024
Op 18 april organiseerde de Raad voor het openbaar bestuur (ROB) de Dag van de financiële verhoudingen 2024. De dag was gericht op bekostiging en bestaanszekerheid. Corine Hoeben en Dylan Jong schreven voor deze dag een essay over het belang van kwijtscheldingKwijtschelding Voor sommige gemeentelijke en waterschapsbelastingen kan kwijtschelding worden aangevraagd. Dit houdt in dat een deel of de gehele heffing kan worden kwijtgescholden wanneer het inkomen en het vermogen onder bepaalde grenzen liggen. Gemeenten en waterschappen kunnen zelf bepalen welke belastingen en heffingen onder het kwijtscheldingsbeleid vallen. van decentrale belastingen en de beleidskeuzes die gemeenten en waterschappenWaterschap Waterschappen vormen een aparte overheidslaag en zijn verantwoordelijk voor het watersysteem, de waterzuivering en in enkele gevallen voor het onderhoud van wegen. hierbij hebben en maken.
Gemeenten en waterschappen mogen kwijtschelding verlenen voor de belastingaanslag mits er geen noemenswaardig vermogen is en het inkomen laag genoeg is. Ze moeten hierbij in grote lijnen dezelfde voorwaarden hanteren als het Rijk. Ze hebben echter wel enkele keuzemogelijkheden. Aan de ene kant zijn er enkele verruimingsmogelijkheden die het Rijk niet toepast maar die decentrale overhedenDecentrale overheden Decentrale overheden vormen de overheidslagen naast de centrale overheid. In Nederland kennen we naast de rijksoverheid gemeenten, provincies en waterschappen. naar keuze wel mogen gebruiken. Tegelijk geldt dat gemeenten en waterschappen de aanslag niet of niet volledig kwijt hoeven te schelden.
In het essay wordt nagegaan welk deel van de woonlasten de decentrale lasten voor huurders uitmaken. Daarna wordt onderzocht welke keuzes decentrale overheden maken. U vindt het essay hier.
- Huishoudens betalen gemiddeld 8 procent meer aan gemeente, provincie en waterschap 25-03-2024
Een huishouden met een eigen woning betaalt dit jaar gemiddeld 1.670 euro, 7,6 procent meer dan vorig jaar. Daarvan gaat 994 euro naar de gemeente, 201 euro naar de provincie en 475 euro naar het waterschapWaterschap Waterschappen vormen een aparte overheidslaag en zijn verantwoordelijk voor het watersysteem, de waterzuivering en in enkele gevallen voor het onderhoud van wegen.. De lasten variëren van 1.300 euro in Tilburg tot 2.766 euro in Bloemendaal. Dit blijkt uit de Atlas van de Lokale Lasten die COELO vandaag presenteert.
Huurders betalen gemiddeld 999 euro: 457 euro aan de gemeente, 201 euro aan de provincie en 340 euro aan het waterschap. Nijmegen is voor hen het goedkoopst (597 euro) en West Betuwe het duurst (1.350 euro). De woonlasten voor huurders zijn lager dan voor eigenaar-bewoners omdat zij geen onroerendezaakbelastingozb De ozb staat voor onroerendezaakbelastingen. Er zijn drie tarieven: één op het bezit van een woning, één op het bezit van een ander soort pand (niet-woningen) en één op het gebruik van een niet-woning. De belasting bedraagt een percentage van de waarde van de woning of niet-woning (de woz-waarde). betalen aan de gemeente en geen heffing gebouwdHeffing gebouwd Eigenaren van gebouwen betalen de heffing gebouwd aan het waterschap. Dit zijn naast woningbezitters ook eigenaren van bijvoorbeeld bedrijfspanden. Het tarief is, net als de ozb van gemeenten, een percentage van de woz-waarde. aan het waterschap. In een deel van de gemeenten betalen zij ook geen rioolheffingRioolheffing De rioolheffing is een gemeentelijke bestemmingsheffing waarvan de opbrengst wordt gebruikt om werkzaamheden in het gemeentelijke waterbeheer te bekostigen. De grootste watertaak voor gemeenten is het rioolbeheer. De rioolheffing kan van de eigenaar en/of van de gebruiker van een pand worden geheven. In de meeste gevallen is de rioolheffing een vast bedrag. In sommige gevallen is de rioolheffing afhankelijk van de waarde van de woning of van het waterverbruik..
De Atlas laat de ontwikkeling zien van gemeentelijke, provinciale en waterschapsbelastingen en is geheel interactief online in te zien. Een pdf van de atlas vindt u hier. Het persbericht kunt u hier zien.
Voor vragen kunt u contact opnemen met Corine Hoeben, 050-3633766 of mailen naar coelo@rug.nl.
- Keuzes in het kwijtscheldingsbeleid door gemeenten 21-02-2024
Gemeenten kunnen kwijtscheldingKwijtschelding Voor sommige gemeentelijke en waterschapsbelastingen kan kwijtschelding worden aangevraagd. Dit houdt in dat een deel of de gehele heffing kan worden kwijtgescholden wanneer het inkomen en het vermogen onder bepaalde grenzen liggen. Gemeenten en waterschappen kunnen zelf bepalen welke belastingen en heffingen onder het kwijtscheldingsbeleid vallen. verlenen voor de gemeentelijke belastingen als het inkomen en vermogen van een huishouden laag genoeg zijn. Het rijk heeft de regels vastgesteld. Gemeenten hebben binnen deze regels enkele keuzemogelijkheden.
Begin 2022 heeft COELO onderzocht welke keuzen gemeente maken in het kwijtscheldingsbeleid. In het rapport wordt onder meer onderzocht welke gemeenten gebruik maken van de verruimingsopties die het Rijk begin 2022 bood. Ook wordt nagegaan welke mogelijkheden gemeenten hebben om toegang tot kwijtschelding te vergemakkelijken en welke gemeenten hier gebruik van maken. U vindt het rapport hier.
- Onderzoek paragraaf lokale heffingen in jaarrekeningen 2021 30-01-2024
Gemeenten moeten zowel in de begroting als in de jaarrekening verplicht de paragraaf lokale heffingenHeffing Belasting of bestemmingsheffing. opnemen. Hierin geeft de gemeente inzicht in de ontwikkeling van de gemeentelijke belastingen en heffingen. De paragraaf moet de volgende onderdelen bevatten:
1. de geraamde inkomsten;
2. het beleid ten aanzien van de lokale heffingen;
3. een overzicht op hoofdlijnen van de diverse heffingen;
4. een aanduiding van de lokale lastendruk;
5. een beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid.Hoe en wat er precies bij ieder onderdeel wordt weergegeven, wordt grotendeels overgelaten aan de gemeenten.
COELO heeft geïnventariseerd welke invulling gemeenten geven aan de paragraaf lokale heffingen in de jaarrekeningen van 2021. Het onderzoek laat zien dat verplichte onderdelen of informatie niet altijd worden opgenomen. Tegelijk geldt dat gemeenten wel andere, niet verplichte gegevens opnemen die ook van belang zijn om de ontwikkeling van de gemeentelijke belastingen en heffingen te kunnen duiden. Het rapport geeft ook inzicht in best practices: voorbeelden hoe gemeenten op heldere, inzichtelijke wijze informatie over de gemeentelijke belastingen weergeven.
U vindt het rapport hier.
Eerder verscheen een onderzoek naar de paragraaf lokale heffingen in de gemeentelijke begrotingen van 2021. - Verdelingsvoorstel provinciefonds ontraden 29-01-2024
In opdracht van de beheerders van het provinciefondsProvinciefonds Set van rijksuitkeringen aan provincies. Provincies bepalen zelf waarvoor zij het geld gebruiken. hebben Cebeon en Lysias een rapport gemaakt met een voorstel voor een nieuwe verdeling van het provinciefonds. De provincie Flevoland heeft COELO om een second opinion over dit voorstel gevraagd. Het verdeelvoorstel is door COELO beoordeeld aan de hand van kaders opgesteld door Cebeon en Lysias zelf, en aan de hand van criteria die voortkomen uit wet- en regelgeving. De uitkomst hiervan is dat invoering van de voorgestelde verdeling niet kan worden geadviseerd. U vindt ons rapport hier.