Er wordt vaak gedaan alsof herindeling en samenwerking communicerende vaten zijn. Als je meer krijgt van de een dan krijg je minder van de ander. Beide zijn een manier om de schaal te vergroten en hebben voor- en nadelen. Een belangrijk nadeel is dat samenwerking zich deels onttrekt aan democratische besluitvorming. In het regeerakkoord staat dat gemeenten die te veel samenwerken moeten herindelen. De veronderstelling is dat grotere gemeenten minder samenwerking en dat herindeling leidt tot minder samenwerking. Als onderzoeker vraag je je dan meteen af of dat zo is. Er zijn gegevens voor handen om dit uit te zoeken.
Als we de mate van samenwerking in een gemeente (gedefinieerd als het percentage van de totale uitgaven dat via samenwerking verloopt) afzetten tegen het aantal inwoners dan blijkt hier geen verband tussen te zijn. Ook grotere gemeenten werkten veel samen met andere gemeenten.
Maar misschien vermindert de samenwerking na een herindeling wel. Dan zou je via herindelingsbeleid de mate van gemeentelijke samenwerking kunnen beïnvloeden. Allers laat een grafiek zien die toont dat gemeentelijke samenwerking in het jaar van herindeling inderdaad sterk daalt. Maar dat is misleidend. In de drie jaren voor herindeling is de mate van samenwerking namelijk eerst sterk toegenomen. Dat is logisch: gemeenten die samen worden gevoegd bereiden zich daarop voor en doen in de aanloop naar herindeling al veel samen. Over een langere periode bezien blijkt herindeling verrassend genoeg geen effect te hebben op de mate van samenwerking van gemeenten. De genoemde uitgangspunten in het regeerakkoord lijken dus niet te kloppen. Als het kabinet samenwerking wil verminderen moeten we beter weten waarom gemeenten eigenlijk samenwerken.
Die vraag wordt vervolgens aan het publiek gesteld. De met afstand meest gegeven antwoorden zijn: vanwege de kwaliteit en kostenbesparing.
Lees hier de column en het betoog dat Maarten Allers over dit onderwerp schreef. Lees hier het nieuwsbericht op gemeente.nu.
