Gemeentelijke herindeling

Het aantal gemeenten blijft dit jaar gelijk, er zijn net als in 2023 342 gemeenten. Op kaart 1 zijn de gemeenten ingekleurd die de afgelopen jaren zijn heringedeeld.

Van opschaling wordt vaak gedacht dat het de bestuurskracht van gemeenten vergroot, en dat het kosten bespaart. Uit onderzoek blijkt echter dat herindelingen niet tot lagere uitgaven leiden.[i] Soms wordt herindeling als alternatief gezien voor gemeentelijke samenwerking, dat als ondemocratisch te boek staat. Uit onderzoek blijkt echter dat ook grotere gemeenten veel samenwerken en dat herindeling niet leidt tot minder samenwerking.[ii] Bovendien is ook herindeling niet bevorderlijk voor de democratie: het verlaagt de opkomst bij gemeenteraads- en bij Tweede Kamerverkiezingen. Niet tijdelijk, maar structureel.[iii]

De figuur onder de tekst laat zien dat het aantal gemeenten al jaren gestaag afneemt. Bij het doortrekken van de bestaande trend zou Nederland in 2053 nog maar één gemeente overhebben. Dat zou betekenen dat gemeenten (en provincies) dan niet meer bestaan.

Sommige heringedeelde gemeenten hanteren voor een aantal gemeentelijke belastingen nog verschillende tarieven in de territoria van de opgeheven gemeenten. In deze uitgave worden daarom de binnengemeentelijke tariefgebieden afzonderlijk weergegeven. De relevante binnengrenzen zijn op kaart 1 wit ingetekend.

Artikel 12

Gemeenten die in ernstige financiële problemen verkeren, kunnen op grond van artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet een aanvullende uitkering aanvragen. Dit kan als de algemene middelen van de gemeente aanmerkelijk en structureel tekortschieten om in de noodzakelijke behoeften te voorzien, terwijl de eigen inkomsten zich op een redelijk peil bevinden. Dit laatste betekent (in 2024) concreet dat afvalstoffenheffing en rioolheffing kostendekkend moeten zijn en dat het gewogen gemiddelde ozb-tarief ten minste 0,1614 procent van de woz-waarde moet bedragen.[iv] Niet-kostendekkende tarieven voor riool en reiniging zijn alleen toegestaan voor zover deze door een hoger ozb-tarief worden gecompenseerd.

Artikel 12-gemeenten zijn dus genoodzaakt hoge tarieven te hanteren. Of dit ook altijd tot hoge lasten voor hun inwoners leidt, hangt af van de waarde van de onroerende zaken binnen deze gemeenten.

Aantal artikel 12-gemeenten gestabiliseerd

In de jaren tachtig van de vorige eeuw hadden nog tientallen gemeenten de artikel 12-status. Sindsdien is dit aantal gestaag teruggelopen, onder meer door de voortdurende gemeentelijke herindelingen en de invoering van de nieuwe Financiële-verhoudingswet uit 1997, die beter rekening houdt met kostenverschillen tussen gemeenten.[v] Dit jaar is er, net als vorig jaar, één artikel 12-gemeente.[vi] Op de kaart is die gemeente (Vlissingen) geel gekleurd.

Figuur bij kaart 1 Ontwikkeling aantal gemeenten

In dit tabblad vindt u alle kaarten die betrekking hebben op de onroerendezaakbelasting (ozb).

De legenda staat niet standaard in beeld. Deze kunt u zien door linksboven op “>>”te klikken. Links bovenin staan ook de knoppen waarmee u kunt in- en uitzoomen. Als u op een gemeente klikt verschijnt een pop-up met de gemeentenaam en de voor die gemeente geldende waarde (bijvoorbeeld het bedrag, de hoogte van de mutatie of het tariefsysteem) voor de betreffende kaart.

Onder de kaart en de tekst vindt u bij veel kaarten nog een figuur met een rode lijn. In deze figuur zijn alle gemeenten gerangschikt van laagste naar hoogste waarde.

De uitgangpunten en berekeningswijzen staan beschreven in de verantwoording.

Indien u geïnteresseerd bent in een berekening van de lasten voor een specifiek huishouden in een specifieke gemeente, kan dit via de Lokale lasten calculator.

In dit tabblad vindt u alle kaarten met betrekking tot de milieuheffingen en een beschrijving.

De legenda staat niet standaard in beeld. Deze kunt u zien door linksboven op “>>”te klikken. Links bovenin staan ook de knoppen waarmee u kunt in- en uitzoomen. Als u op een gemeente klikt verschijnt een pop-up met de gemeentenaam en de voor die gemeente geldende waarde (bijvoorbeeld het bedrag, de hoogte van de mutatie of het tariefsysteem) voor de betreffende kaart.

Onder de kaart en de tekst vindt u bij veel kaarten nog een figuur met een rode lijn. In deze figuur zijn alle gemeenten gerangschikt van laagste naar hoogste waarde.

De uitgangpunten en berekeningswijzen staan beschreven in de verantwoording.

Indien u geïnteresseerd bent in een berekening van de lasten voor een specifiek huishouden in een specifieke gemeente, kan dit via de Lokale lasten calculator.

Gemiddelde stijging

De gemiddelde woonlasten voor meerpersoonshuishoudens met een eigen woning stijgen dit jaar met 6,1 procent. De ozb stijgt het sterkst, namelijk met 5,9 procent, gevolgd door de afvalstoffenheffing (6,1 procent) en de rioolheffing (5,6 procent).

Grootste stijgers

In Wijdemeren stijgen de lasten met 21,9 procent het sterkst. De rioolheffing stijgt 56,1 procent en de afvalstoffenheffing stijgt 26,1 procent. Wijdemeren staat sinds 1 januari 2023 onder preventief toezicht van de provincie Noord-Holland. De gemeente heeft daarom onder meer de kostendekkendheid van de rioolheffing en afvalstoffenheffing onderzocht. Die bleek te kunnen worden verhoogd. De tarieven dekken nu een groter deel van de kosten.[i] De afvalstoffenheffing stijgt ook doordat de bijdrage aan het samenwerkingsverband dat de afvalinzameling verzorgt stijgt.[ii] De ozb stijgt 8,2 procent.

Op de tweede plek staat Tubbergen (19,6 procent). Deze stijging komt vooral doordat de gemeente in 2023 een korting gaf van 60 procent op de afvalstoffenheffing. Deze korting was eenmalig. Inwoners betalen daardoor in 2024 76,3 procent meer voor de afvalstoffenheffing dan in 2023. De ozb stijgt in deze gemeente 7,9 procent en de rioolheffing 11,4 procent.

Grootste dalers

Dit jaar verlagen 12 gemeenten de woonlasten voor meerpersoonshuishoudens. De sterkste daling vinden we in de voormalige gemeente Nederweert (7,4 procent). De daling komt doordat de gemeente een korting geeft van 100 euro op de afvalstoffenheffing. De gemeenteraad heeft in 2023 het college van burgermeester en wethouders opgeroepen om de gemeentelijke belastingen te verlagen zodat de gemeente in de top 15 goedkoopste gemeenten van Limburg zou komen. De gemeente hoopt dit te bereiken door de korting op de afvalstoffenheffing.[iii] Huishoudens betalen hierdoor in 2024 43,4 procent minder voor de afvalstoffenheffing dan in 2023. De ozb stijgt 9,3 procent in Nederweert, en de rioolheffing 2,7 procent.

De op één na sterkste daling vinden we in Valkenburg aan de Geul (4,7 procent). Deze daling komt doordat meerpersoonshuishoudens gemiddeld 36,5 procent minder betalen voor de rioolheffing. In 2023 was het tarief nog een tarief per kubieke meter water, in 2024 hanteert de gemeente staffels voor het waterverbruik, waardoor meerpersoonshuishoudens minder kwijt zijn. Eénpersoonshuishoudens betalen door deze wijziging gemiddeld 14,7 procent meer dan in 2023. De afvalstoffenheffing stijgt in Valkenburg aan de Geul 19,8 procent en de ozb-aanslag is gemiddeld 12,6 procent hoger.

Figuur bij kaart 29 Mutatie gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden met eigen woning gerangschikt van laagste naar hoogste

Volgende

Vorige

Terug naar overzicht

In dit tabblad vindt u alle kaarten met betrekking tot de kwijtschelding en een beschrijving.

De legenda staat niet standaard in beeld. Deze kunt u zien door linksboven op “>>”te klikken. Links bovenin staan ook de knoppen waarmee u kunt in- en uitzoomen. Als u op een gemeente klikt verschijnt een pop-up met de gemeentenaam en de voor die gemeente geldende waarde (bijvoorbeeld het bedrag, de hoogte van de mutatie of het tariefsysteem) voor de betreffende kaart.

Onder de kaart en de tekst vindt u bij veel kaarten nog een figuur met een rode lijn. In deze figuur zijn alle gemeenten gerangschikt van laagste naar hoogste waarde.

De uitgangpunten en berekeningswijzen staan beschreven in de verantwoording.

Indien u geïnteresseerd bent in een berekening van de lasten voor een specifiek huishouden in een specifieke gemeente, kan dit via de Lokale lasten calculator.

In dit tabblad vindt u alle kaarten met betrekking tot de toeristen-, honden- en parkeerbelasting en een beschrijving.

De legenda staat niet standaard in beeld. Deze kunt u zien door linksboven op “>>”te klikken. Links bovenin staan ook de knoppen waarmee u kunt in- en uitzoomen. Als u op een gemeente klikt verschijnt een pop-up met de gemeentenaam en de voor die gemeente geldende waarde (bijvoorbeeld het bedrag, de hoogte van de mutatie of het tariefsysteem) voor de betreffende kaart.

Onder de kaart en de tekst vindt u bij veel kaarten nog een figuur met een rode lijn. In deze figuur zijn alle gemeenten gerangschikt van laagste naar hoogste waarde.

De uitgangpunten en berekeningswijzen staan beschreven in de verantwoording.

Indien u geïnteresseerd bent in een berekening van de lasten voor een specifiek huishouden in een specifieke gemeente, kan dit via de Lokale lasten calculator.

In dit tabblad vindt u alle kaarten met betrekking tot de leges en een beschrijving.

De legenda staat niet standaard in beeld. Deze kunt u zien door linksboven op “>>”te klikken. Links bovenin staan ook de knoppen waarmee u kunt in- en uitzoomen. Als u op een gemeente klikt verschijnt een pop-up met de gemeentenaam en de voor die gemeente geldende waarde (bijvoorbeeld het bedrag, de hoogte van de mutatie of het tariefsysteem) voor de betreffende kaart.

Onder de kaart en de tekst vindt u bij veel kaarten nog een figuur met een rode lijn. In deze figuur zijn alle gemeenten gerangschikt van laagste naar hoogste waarde.

De uitgangpunten en berekeningswijzen staan beschreven in de verantwoording.

Indien u geïnteresseerd bent in een berekening van de lasten voor een specifiek huishouden in een specifieke gemeente, kan dit via de Lokale lasten calculator.