COELO
Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden

Kiezers straffen gemeentebestuurders ook als die doen wat kiezers zeggen te willen

Als kiezers wordt gevraagd of ze het eens zijn met hogere gemeentelijke belastingen in ruil voor hogere sociale uitgaven, dan is een duidelijk verschil te zien: mensen die linkser stemmen zijn het hier vaker mee eens. Toch leiden politieke verschuivingen na verkiezingen niet tot veranderingen in het belastingbeleid.

Wij bestudeerden de periode 1998 – 2021, waarin 6 keer gemeenteraadsverkiezingen zijn gehouden die de samenstelling van de raden regelmatig veranderden. Hiervan is echter geen enkel effect te zien op de hoogte van de gemeentelijke belastingen, en ook niet op de verdeling van deze belastingen over huurders en woningeigenaars, of tussen gezinnen en bedrijven. Welke veranderingen er ook plaatsvinden – groei voor de VVD, groei voor de SP, groei voor de rechtse partijen als geheel of groei voor de linkse partijen als geheel – het belastingbeleid wordt gemiddeld genomen niet bijgestuurd.

Dit wil echter niet zeggen dat kiezers geen invloed hebben op de gemeentelijke lasten. Andersom is er namelijk wel een duidelijk effect. Collegepartijen die belastingen verhogen worden door kiezers afgestraft: ze verliezen meer zetels dan partijen die de belastingen verlagen. Opvallend is dat het hierbij niet uitmaakt of een partij links of rechts is. Ook linkse kiezers, die hogere belastingen zeggen te willen, straffen bestuurders die daarvoor zorgen.

Interessant genoeg worden sterke belastingverhogingen doorgaans dan weer niet bestraft. Misschien komt dit doordat deze vaak het gevolg zijn van ernstige financiële problemen, en doordat kiezers in die gevallen begrijpen dat er niets anders op zit.

Dit politieke mechanisme zou wel eens de verklaring kunnen zijn voor de zeer gematigde ontwikkeling van de gemeentelijke lasten in Nederland (zie hier en hier).

Het onderzoek is gepubliceerd in het European Journal of Political Economy en gratis te downloaden.

Scroll naar boven