29 januari 2015
Het kabinet onderzoekt of en hoe het gemeentelijke belastinggebied kan worden verruimd. Een belangrijk argument is dat gemeenten bij een groter eigen belastinggebied een betere afweging zouden maken tussen meer of minder inkomsten en meer of minder gemeentelijke uitgaven. Dit veronderstelt wel dat gemeenten anders omgaan met lokale belastinginkomsten dan met uitkeringen van het Rijk. Of dat zo is was echter nooit onderzocht.
Onderzoek van COELO en CPB ondersteunt nu dit argument. Als gemeenten meer geld uit rijksuitkeringen ontvangen dan verhogen ze hun uitgaven; de belasting gaat niet of nauwelijks omlaag. Gemeenten die minder rijksgeld gaan ontvangen verhogen de belastingen wel iets, maar minder dan de standaard economische theorie voorspelt. Dit staat bekend als het flypapereffect. Door het flypapereffect zijn rijksuitkeringen erg bepalend voor het bestedingsniveau van gemeenten.
Dit is juist voor Nederland erg relevant, omdat een groot deel van de gemeentelijke inkomsten hier van het Rijk afkomstig is. Bij een grotere rol van lokale belastingen is het flypapereffect immers op een kleiner deel van het gemeentelijke budget van toepassing. Hiermee ontstaat voor gemeenten meer ruimte om het voorzieningenniveau aan te passen aan de lokale behoeften. Het gevonden flypapereffect ondersteunt dus het argument van het kabinet, dat een verruiming van het lokale belastinggebied de beleidsvrijheid en daarmee de ruimte om op lokaal niveau eigen afwegingen te maken vergroot.